आयल निगमलाई महीनामै साढे चार अर्ब घाटा, कहिलेदेखि कति बढाइयो मूल्य ?

काठमाडौं । अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा पेट्रोलियमको मूल्य बढेको भन्दै नेपाल आयल निगमले मंगलबार मध्यरातदेखि लागू हुने गरी पेट्रोलियम पदार्थको मूल्य वृद्धि गरेको छ। मूल्यवृद्धिसँगै नेपालमा डिजेल/मट्टीतेल र पेट्रोलको मूल्य अहिलेसम्मकै उच्च भएको छ।

नेपालको पेट्रोलियम इतिहासमा २०७० सालमा डिजेल तथा पेट्रोलको मूल्यले उच्च विन्दु कायम गरेको थियो। २०७० साल फागुन ३० गते निगमले मूल्य समायोजन गर्दै पेट्रोलको बिक्री मूल्य प्रतिलिटर १४० र डिजेल/मट्टीतेलको बिक्री मूल्य प्रतिलिटर १०९ रुपैयाँ तोकेको थियो।

निगमले गएरातिदेखि डिजेल/मट्टीतेल र पेट्रोलमा प्रतिलिटर ३ रुपैयाँ वृद्धि गरेको छ। मूल्य बढेसँगै डिजेल/मट्टीतेलको भाउ प्रतिलिटर १२५ रुपैयाँ र पेट्रोलका भाउ प्रतिलिटर १४२ पुगेको छ। यो अहिलेसम्मै उच्च हो। पेट्रोलियमको मूल्य बढ्नुमा अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा कच्चा तेलको मूल्य र अमेरिकी डलरको मूल्य बढ्नु प्रमुख कारण रहेको निगमका प्रवक्ता विनितमणि उपाध्यायको भनाइ छ।

अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा आज कच्चा तेलको मूल्य प्रतिब्यारेल ९० अमेरिकी डलर आसपास छ। त्यस्तै अमेरिकी डलरको सटही दर बढेर ११९ माथि पुगेको छ। आर्थिक वर्ष २०७०/७१ मा कच्चा तेलको मूल्य प्रतिब्यारेल १०५।५२ अमेरिकी डलर थियो। सोही वर्ष अमेरिकी डलरको सटही दर ८७.२८ रुपैयाँ थियो।

पछिल्ला १० वर्षमा पेट्रोलियमको मूल्यमा निकै उतारचढाव देखिएको छ। सो अवधिमा पेट्रोलको मूल्य प्रतिलिटर घटेर ९८ र डिजेल/मट्टीतेलको मूल्य प्रतिलिटर ८८ सम्म झरेको थियो। २०७० फागुनमा प्रतिलिटर १४० पुगेको पेट्रोलको मूल्य २०७१ असारमा प्रतिलिटर १३४ रुपैयाँ ५० पैसा, २०७२ असारमा प्रतिलिटर रु १०९, २०७३ असारमा प्रतिलिटर ९९, २०७४ असारमा प्रतिलिटर ९८, २०७५ असारमा प्रतिलिटर रु ११३, २०७६ असारमा प्रतिलिटर १०८, २०७७ असारमा प्रतिलिटर १०२ र २०७८ असारमा प्रतिलिटर १२९ रुपैयाँ पुगेको थियो।

यस्तै डिजेल/मट्टीतेलको मूल्य २०७० असारमा प्रतिलिटर १०९ थियो। २०७१ असारमा प्रतिलिटर १०५ रुपैयाँ ५० पैसा, २०७२ असारमा ८६ रुपैयाँ ५० पैसा, २०७३ असारमा प्रतिलिटर ७५, २०७४ असारमा प्रतिलिटर ७४, २०७५ असारमा प्रतिलिटर ९५, २०७६ असारमा प्रतिलिटर ९६ रुपैयाँ ५० पैसा, २०७७ असारमा प्रटिलिटर ८८ र २०७८ असारमा प्रतिलिटर ११२ रुपैयाँ थियो।

निगमले आर्थिक वर्ष २०७५/७६ मा ६ पटक, आव २०७६/७७ मा ५, आव २०७७/०७८ मा १५ र चालु आवको पछिल्लो ६ महीनामा तीनपटक पेट्रोलको मूल्य सामायोजन गरेको थियो।

अझै साढे चार अर्ब घाटा !

पेट्रोलियम पदार्थको मूल्य समायोजन गरे पनि निगमको घाटा न्यूनीकरणमा चुनौती थपिएको छ। सञ्चित बचत सकिएको छ। मूल्य समायोजन गरे पनि इन्डियन आयल कर्पोरेसन (आईओसी) लाई भुक्तानी गर्न निगमले ऋण लिनुपर्ने बाध्यता रहेको सहप्रवक्ता पुष्कर कार्कीको भनाइ छ। प्रतिमहीना पाँच अर्ब ऋण लिनुपर्ने अवस्था आएको उनको भनाइ छ।

निगमले पेट्रोलियम पदार्थ खरिद गरेबापत प्रत्येक अंग्रेजी महीनाको ८ र २३ तारिखका दिन आईओसीलाई भुक्तानी गर्दै आएको छ। अघिल्लो पटक सरकारसँग सहयोग मागेर आईओसीलाई भुक्तानी गरेका निगमका अधिकारी मुखैमा आएको किस्ता कसरी तिर्ने भन्ने चिन्तित छन्।

सञ्चित रकम र अन्य दायित्व रकम सबै पेट्रोलियम पदार्थ खरिदमा सकिएपछि निगमले गत साता सरकारसँग सहयोग मागेर आईओसीलाई भुक्तानी गरेको थियो। सरकार मातहतको मूल्य स्थिरीकरण कोषबाट समेत रु एक अर्ब ८० करोड लिएर निगमले आईओसीलाई पठाएको थियो।

इन्डियन आयल कर्पोरेसन (आईओसी)ले फेब्रुअरी १ तारिखमा नयाँ मूल्य सूची पठाएको छ। पन्ध्र दिनअघिको तुलनामा पेट्रोलियम पदार्थको मूल्य फेरि बढेर आएको छ। नयाँ मूल्य सूचीअनुसार पेट्रोलमा प्रतिलिटर चार रुपैयाँ ९२ पैसा, डिजेलमा प्रतिलिटर सात रुपैयाँ २४ पैसा, मट्टीतेलमा प्रतिलिटर आठ रुपैयाँ ८० पैसा तथा हवाई इन्धनमा प्रतिलिटर सात रुपैयाँ ४८ पैसा बढेको छ। एलपी ग्यासमा प्रतिसिलिन्डर ८१ रुपैयाँ ६२ पैसा घटेको छ।

पेट्रोलियम पदार्थको मूल्य बढेको भए पनि अझै मासिक साढे चार अर्ब घाटा रहेको निगमले जनाएको छ। मूल्य समायोजनपछि पनि निगमलाई १५ दिनमा करिब दुई अर्ब २३ करोड घाटा रहेको प्रवक्ता उपाध्यायको भनाइ छ। मूल्य वृद्धिपछि पनि आगामी १५ दिनमा पेट्रोलमा ४३ करोड, डिजेलमा एक अर्ब एक करोड र एलपी ग्यासमा करिब एक अर्ब घाटा हुने निगमको प्रक्षेपण छ।

निगमलाई मट्टीतेल तथा हवाई इन्धनमा भने सामान्य नाफा छ। १५ दिनमा मट्टीतेलको बिक्रीबाट दुई करोड, हवाई इन्धन (आन्तरिकतर्फ) तीन करोड र हवाई इन्धन (बाह्यतर्फ) रु १६ करोड नाफा हुने निगमको आकलन छ। डिजेल, पेट्रोल र ग्यासको उच्च घाटा मट्टीतेल तथा हवाई इन्धनको बिक्रीबाट पूर्ति हुन नसक्ने निगमले जनाएको छ।

मूल्य वृद्धिपछि पनि निगमलाई पेट्रोलमा प्रतिलिटर १३ रुपैयाँ २३ पैसा, डिजेलमा प्रतिलिटर ११ रुपैयाँ १३ पैसा र एलपी ग्यासमा प्रतिसिलिन्डर ५६० रुपैयाँ नौ पैसा घाटा छ भने मट्टीतेलमा प्रतिलिटर १८ रुपैयाँ १२ पैसा, आन्तरिक हवाई इन्धनमा प्रतिलिटर १० रुपैयाँ ५० पैसा र बाह्य इन्धनमा प्रतिलिटर ३२ रुपैयाँ ७२ पैसा नाफा छ।